Cầm quân đen và bước vào tàn cuộc xe, tốt ngang quân, nhưng nhờ tận dụng được những nguyên lý tàn cuộc cơ bản, kỳ thủ nữ số một Việt Nam hạ cựu Nữ hoàng cờ vua để giúp Việt Nam thắng đương kim vô địch châu Âu Bulgaria hôm 20/9.

Cờ vua có thể chia làm ba giai đoạn: khai, trung và tàn cuộc. Khai cuộc thường đòi hỏi kỳ thủ có trí nhớ và sự chuẩn bị tốt để đánh được những biến sâu. Trung cuộc phức tạp hơn khi kỳ thủ cần thể hiện khả năng tính toán, tưởng tượng, lập kế hoạch hay tận dụng các điểm mạnh. Tàn cuộc cũng có rất nhiều nguyên lý quan trọng, đòi hỏi kỳ thủ phải có kỹ thuật tốt để vận dụng vào ván đấu.

Stefanova (Elo 2.416) mắc sai lầm lớn trong tàn cuộc, khi đổi hậu ở nước 37 và tự làm yếu cấu trúc tốt cánh hậu. Trong khi Thảo Nguyên (2.380) có hai tốt liên kết cột a và b, nhà vô địch cờ vua nữ thế giới thời 2004-2006 chịu hai tốt cô lập cột a và c.

Nguyên lý hai điểm yếu trong tàn cuộc là bên nào có hai điểm yếu sẽ có khả năng thua cao hơn nhiều so với chỉ có một điểm yếu. Bởi tàn cuộc chỉ còn ít quân trên bàn cờ, không đủ lực bảo vệ cả hai điểm yếu khi bị uy hiếp. Tốt cô lập thường là điểm yếu trong cờ vua, còn tốt liên kết thì không, vì chúng có thể bảo vệ nhau.

Kế hoạch của Thảo Nguyên chính là tận dụng nguyên lý này để dùng xe tấn công luân phiên, hoặc cùng lúc hai tốt cô lập của Trắng. Sẽ có lúc xe trắng không thể bảo vệ cùng lúc hai con tốt này, nếu Đen có kỹ thuật xử lý tình huống.

Một nguyên lý khác thông dụng và cơ bản hơn trong tàn cuộc là sớm đưa vua vào cuộc chiến. Cũng vì tàn cuộc không còn nhiều quân, vua sẽ khó bị chiếu hết hơn nếu lên giữa bàn cờ. Và khi đó, vua cũng sẽ là vũ khí tấn công, thay vì cần được bảo vệ như ở khai hay trung cuộc. Đưa vua lên trung tâm càng sớm càng tốt là điều các kỳ thủ hướng tới.

Kỳ thủ nữ số một Việt Nam đã thực hiện đúng theo kế hoạch, để rồi đạt được ưu thế thắng ở nước 45, khi bắt tốt trắng ở a2. Sau đó, cô bắt thêm tốt trắng cột c ở nước 52, để tạo lợi thế hai tốt trong tàn cuộc. Ở đẳng cấp này, lợi thế hai tốt là quá đủ để Thảo Nguyên chiến thắng.

Thảo Nguyên là kỳ thủ nữ duy nhất của Việt Nam hiện tại đạt danh hiệu Kiện tướng Quốc tế nam (IM). Cô đã đánh bảy ván tại Olympiad cờ vua 2024, đạt hiệu suất thi đấu 2.527, đứng thứ tư trong các kỳ thủ ngồi bàn một. Cô là vợ kỳ thủ Nguyễn Ngọc Trường Sơn – ngồi bàn hai của đội nam ở bàn Mở rộng.

Stefanova là cựu số hai thế giới, trở thành Nữ hoàng cờ vua năm 2004 khi thắng Ekaterina Kovalevskaya tại chung kết cờ tiêu chuẩn. Cô giữ danh hiệu này đến năm 2006, khi kỳ thủ Trung Quốc Hứa Dục Hoa thay thế. Stefanova còn ngồi bàn một khi Bulgaria vô địch đồng đội nữ châu Âu năm 2023.

Sau chín vòng, Việt Nam đang đứng vị trí 11 bảng Nữ, với 14 điểm (thắng bảy, thua hai trận). Ở vòng áp chót bắt đầu lúc 20h hôm nay 21/9, giờ Hà Nội, đội sẽ gặp chủ nhà Hungary, nơi có Đại kiện tướng Hoàng Thanh Trang chơi ở bàn hai.

Thanh Trang 44 tuổi, sinh trưởng ở Việt Nam, từ năm 2006 đầu quân cho Hungary. Khi tới Budapest dự Olympiad cờ vua 2024, đoàn Việt Nam đã tới nhà của Thanh Trang để giao lưu và ôn lại kỷ niệm trước khi thi đấu. Đội nữ cũng gặp Hungary ở Olympiad kỳ trước, năm 2022, với chiến thắng bất ngờ 2,5-1,5 cho Việt Nam.

Xuân Bình